Χρονολόγιο Δυτικών Λόφων
Προϊστορία (3100-1100 π.Χ.)
Τα πρώτα σημάδια ανθρώπινης παρουσίας
2800-2100 π.Χ.
Ίχνη κατοίκησης ανατολικά του λόφου των Μουσών.
1600-1100 π.Χ.
Μυκηναϊκοί τάφοι στις πλαγιές του λόφων των Νυμφών και των Μουσών.
Κατάλοιπα σπιτιών ανατολικά της Πνύκας και ΝΑ του Λόφου των Μουσών.
Γεωμετρική Εποχή (1100-700 π.Χ.)
Πλούσιοι Τάφοι
1050-700 π.Χ.
Ίχνη κατοίκησης στην ανατολική πλευρά της Πνύκας.
Εκτεταμένο νεκροταφείο με πλούσια κτερίσματα ανατολικά του Λόφου των Μουσών.
Αρχαϊκή Εποχή (7ος – 6ος π.Χ.)
Οι νύμφες των Λόφων
560 – 511 π.Χ.
Τυραννίδα του Πεισίστρατου και των διαδόχων του (Ιππία και Ιππάρχου).
Ίδρυση του Ιερού του Διός (επιγραφή «ΗΟΡΟΣ ΔΙΟΣ») στο Λόφο των Νυμφών.
Ίδρυση του Ιερού των Νυμφών στον ομώνυμο Λόφο (χάραγμα ΗΙΕΡΟΝ ΝΥΜΦ{ΩΝ} ΔΗΜΟΣ).
Υδροδότηση της περιοχής από το Πεισιστράτειο δίκτυο (κατασκευή Κρήνης «Καλλιρρόης» στην ανατολική πλαγιά του λόφου της Πνύκας).
560 – 511 π.Χ.
Ο Κλεισθένης θέτει τις βάσεις για την αθηναϊκή δημοκρατία (508/7 π.Χ.).
Σύσταση της Εκκλησίας του Δήμου με έδρα στο Λόφο της Πνύκας (από το 500 π.Χ.). Διαμόρφωση της δυτικής πλαγιάς του λόφου ως κοίλο θεάτρου και του Βήματος στα βόρεια, οι ακροατές στραμμένοι προς το Βορρά.
Αναπτύσσονται οι τρεις δήμοι της Κοίλης, της Μελίτης και του Κολυττού.
Η «Δια Κοίλης οδός», αποτελεί σημαντικό εμπορικό και στρατηγικό δρόμο που συνδέει την Αθήνα με το λιμάνι του Πειραιά (μαρτυρία Ηροδότου).
Κλασική Εποχή (480-323 π.Χ.)
Από την μέγιστη ανάπτυξη στην ερήμωση
479 π.Χ.
Τέλος Περσικών Πολέμων.
479-478 π.Χ.
Οι τρεις λόφοι προστατεύονται από το Θεμιστόκλειο τείχος.
Αρχές 5ου αι. -μέσα 4ου π.Χ.
Πλήθος κατοικιών στο λόφο των Μουσών (διώροφη οικία γνωστή ως «Φυλακές του Σωκράτους»).
Ανάπτυξη των Δήμων της Κοίλης και της Μελίτης σε πυκνοκατοικημένες συνοικίες, ιδιαίτερα μετά την οικοδόμηση των Μακρών Τειχών από τον Κίμωνα. Στην Κοίλη μένουν τα λαϊκότερα στρώματα, στη Μελίτη οι πιο αριστοκρατικές οικογένειες.
Αλλαγή του προσανατολισμού του ακροατηρίου προς Νότο στην Πνύκα. Κατασκευή αναλημματικού τοίχου και δύο κλιμάκων πρόσβασης στα βόρεια, λάξευση του Βήματος στα νοτιοδυτικά.
Οι μυστικές τελετές γονιμότητας και καρποφορίας, που ο Αριστοφάνης περιγράφει στις Θεσμοφοριάζουσες, γίνονταν στην Πνύκα από τις Αθηναίες.
330-326 π.Χ.
Κατασκευή ενός μικρότερου οχυρωματικού τείχους, του Διατειχίσματος, για την προστασία από τις εχθρικές επιθέσεις των Μακεδόνων (Αντίπατρου). Μέρος των Δυτικών Λόφων μένει εκτός των νέων τειχών και σταδιακά εγκαταλείπεται και ερημώνεται μεγάλο μέρος της Κοίλης και της Μελίτης
Σταδιακή εγκατάλειψη και ερήμωση της περιοχής της Κοίλης.
Ελληνιστική Εποχή (323-86 π.Χ.)
Ένα νέο όριο στην οχύρωση της πόλης
τέλη 4ου αι π.Χ.
Μετεγκατάσταση της Εκκλησίας του Δήμου στο θέατρο του Διονύσου
Περ. 294 π.Χ.
Κατασκευή οχυρού της μακεδονικής φρουράς στον Λόφο Φιλοπάππου
Ρωμαϊκή Εποχή (86 π.Χ.-267 μ.Χ.)
Ένας πρίγκιπας στην κορυφή του λόφου
1ος αι μ.Χ.
Μεταφορά του βωμού του Αγοραίου Διός από την Πνύκα στην Αγορά τον στα χρόνια του Αυγούστου
τέλη 1ου αι μ.Χ.
Ίδρυση του ιερού του Διός Υψίστου κοντά στο βήμα της Πνύκας, με κόγχες λαξευμένες στο μέτωπο του βράχου· σε λειτουργία για τα επόμενα 200 χρόνια.
114-116 μ.Χ.
Κατασκευή στο λόφο του Μουσείου του μαρμάρινου ταφικού μνημείου του συγκλητικού και ευεργέτη των Αθηνών, διαδόχου του βασιλείου της Κομμαγηνής της Συρίας, Γάιου Ιούλιου Αντίοχου Φιλόπαππου.
2ος αι μ.Χ.
Επέκταση νεκροταφείου της Κοίλης έξω από το Διατείχισμα.
Στα βορειοανατολικά του Λόφου της Πνύκας, μικρό υπόσκαφο ιερό με ανάγλυφο του Πανός γίνεται τμήμα συγκροτήματος πολυτελούς ρωμαϊκής οικίας, το οποίο εγκαταλείπεται οριστικά στα χρόνια του Ιουστινιανού.
3ος αι μ.Χ.
Ταφικό μνημείο, που αποδίδονταν στην οικογένεια του Κίμωνα, γνωστό ως «Κιμώνεια Μνήματα», αποτελούσε μέρος του νεκροταφείου της Κοίλης. Σύμφωνα με επιγραφή ανήκει σε κάποιον «Σωσιμιανό».
Υστερορρωμαϊκή και Βυζαντική Εποχή(267-1456 μ.Χ.)
Από την καταστροφή στην αναγέννηση
4ος-6ος αι μ.Χ..
Επισκευή του Διατειχίσματος και του Θεμιστόκλειου τείχους από τις καταστροφές των Ερούλων.
Ταφικό μνημείο με κόγχες και τάφους του 4ου αι μ.Χ στο Λόφο των Νυμφών.
527-565 μ.Χ.
Εκτεταμένη επισκευή του Διατειχίσματος στα χρόνια του Ιουστινιανού.
7ος -9ος αι μ.Χ
Παρακμή και συρρίκνωση των Αθηνών, σταδιακή ερήμωση λόγω αλλεπάλληλων εχθρικών επιδρομών.
9ος -12ος αιώνας
Οι Δυτικοί Λόφοι μετατρέπονται σε αγροτική περιοχή με καλλιέργειες και βοσκοτόπια.
Οι βυζαντινές γειτονιές αντικαθιστούν τις αρχαίες: «εις το χωρίον την Κοίλη» (Κοίλη), «εν τη τοποθεσία της Ελάφου» (Λόφος Νυμφών), «υπό την γειτονίαν των Κογχυλαρίων» (Ανάμεσα στην Ακρόπολη και στο Λόφο του Μουσείου).
Ανέγερση του βυζαντινού ναού της Αγίας Μαρίνας.
Ανέγερση του βυζαντινού ναού του Αγίου Δημήτριου.
13ος αιώνας
Στην περίοδο της Φραγκοκρατίας ο λόφος του Φιλοπάππου ανήκει μάλλον σε ένα σύστημα των πύργων (βίγλες) των φράγκων που μετέδιδαν μηνύματα για την εμφάνιση των πειρατικών πλοίων.
15ος αι μ.Χ
Ο αρχαιοδίφης Κυριακός Αγκωνίτης περιγράφει το μνημείο του Φιλοπάππου ανέπαφο από τις μετέπειτα καταστροφές.
Οθωμανικά Χρόνια (1456-1833 μ.Χ.)
Οι πρώτες ανακαλύψεις
1456
Κατά τους Οθωμανικούς χρόνους, μεταφορά λίθων από το μνημείο του Φιλοπάππου στον Παρθενώνα για την κατασκευή μιναρέ και τη μετατροπή του Παρθενώνα σε τζαμί.
1684-1697
ΣΤ’ Βενετοθωμανικός πόλεμος.
25 Σεπτεμβρίου 1687
Βομβαρδισμός και καταστροφή του μέχρι τότε ακέραιου Παρθενώνα από τα κανόνια του Μοροζίνι που ήταν εγκατεστημένα λόφους Φιλοπάππου και την Πνύκας.
17ος αιώνας
Αποτύπωση των μνημείων των Λόφων στα σχέδια των περιηγητών Guillet, Nointel, Spon, Wheler και των Καπουτσίνων μοναχών.
18ος αιώνας
Ακριβής αποτύπωση των Λόφων, ιδιαίτερα του μνημείου του Φιλοπάππου και της Πνύκας, από του περιηγητές J. Stuart και N. Revett.
Οι περιγραφές των λόφων είναι γεμάτες θρύλους, δοξασίες και έθιμα με αρχαίες και μεσαιωνικές ρίζες, ενώ για τα μνημεία κυκλοφορούν ατεκμηρίωτες απόψεις.
1800-1830
Ανάγλυφος χάρτης του αρχαιολάτρη, υποπρόξενου Sebastian Fauvel αποτελεί πολύτιμο τοπογραφικό μάρτυρα των τριών Λόφων και των οδικών αξόνων.
Ανακάλυψη από τον αριστοκράτη George Earl of Aberdeen του Ιερού του Διός του Υψίστου στην Πνύκα και αφαίρεση και μεταφορά στην Αγγλία αφιερωμάτων θεραπεία που απεικονίζουν ανθρώπινα μέλη (1830).
Το συνεργείο του Elgin αφαιρεί, μεταφέρει μέσω της δια Κοίλης Οδού στον Πειραιά και φορτώνει τα γλυπτά του Παρθενώνα στα πλοία για την Αγγλία (1804-5).
Απεικόνιση του τοπίου των Λόφων πριν την ελληνική επανάσταση από τους Dodwell, Dupré και άλλους πολυάριθμους περιηγητές.
Ανακάλυψη από τον αρχαιολόγο Πιττάκη της επιγραφής του 307/306 π.Χ., που αναφέρεται στην επισκευή των τειχών του άστεως, του Πειραιώς και των Μακρών Τειχών, με βάση την οποία ταυτίζεται το Διατείχισμα, και η πύλη του Λουμπαρδιάρη με το Δίπυλο υπέρ των Πυλών (1819).
Νεότεροι Χρόνοι (1833-20ος αι. μ.Χ.)
Από την εκμετάλλευση στην κήρυξη των Λόφων ως αρχαιολογικό χώρο
1830-1834
Απελευθέρωση από τους Οθωμανούς.
Αθήνα πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους.
Η περιοχή των Λόφων μένει εκτός σχεδίου δόμησης σύμφωνα με το σχέδιο πόλης των μηχανικών Κλεάνθη και Schaubert.
1830-1839
Ανακάλυψη των επιγραφών «ΗΟΡΟΣ ΔΙΟΣ» και «ΟΡΟΣ» από τον Πιττάκη στον λόφο της Αγίας Μαρίνας. Ταύτιση του μοναδικού αρχαϊκού ιερού του Διός στην Αθήνα του 6ου-5ου αι. π.Χ. (1831). Δημοσίευση της επιγραφής ΗΙΕΡΟΝ ΝΥΜΦ{ΩΝ} ΔΗΜΟΣ, του 5ου αι. π.Χ. που έδωσε το όνομα στον βόρειο λόφο. Εντοπισμός ευρημάτων πολυάριθμων ιερών θεοτήτων και ηρώων που λατρεύτηκαν στους Λόφους.
Ανακάλυψη του Όρους της Πνύκας το 1839 από τον Πιττάκη. Επιβεβαίωση του χώρου συνεδρίασης της Εκκλησίας του Δήμου, της συνέλευσης των πολιτών της Αθήνας των κλασικών χρόνων.
1830-1841
Απεικόνιση του τοπίου των Λόφων από τους Stackelberg, Μις Άμποτ, Stademann και άλλους περιηγητές.
Από το 1835
Λειτουργούν λατομείων στην περιοχή για την οικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας.
Αλλοίωση του τοπίου των Λόφων.
1842
Ίδρυση του Εθνικού Αστεροσκοπείου στο λόφο των Νυμφών σε σχέδια του αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Εμπνευστής του ο αστρονόμος και καθηγητής αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γεώργιος Βούρης.
Μέσα 19ου αιώνα
Απαλλοτρίωση της Πνύκας.
1862 -1898
Ανασκαφές Αρχαιολογικής Εταιρείας, και των αρχαιολόγων Curtius, John Crow – J.T. Clark , Σκιά και Σωτηριάδη.
Δεκαετία 1890
Αποκάλυψη ενός τμήματος της αρχαίας πόλης, σημαντικών ιερών και ενός πολύπλοκου υδροδοτικού συστήματος στην ανατολική πλαγιά του λόφου της Πνύκας από τις ανασκαφές του αρχαιολόγου Dörpfeld.
1900-1931
Σταδιακή δενδροφύτευση των Λόφων από το ελληνικό κράτος.
Εγκατάσταση του σταθμού ασύρματου τηλέγραφου.
1900-1931
Σταδιακή δενδροφύτευση των Λόφων από το ελληνικό κράτος.
Εγκατάσταση του σταθμού ασύρματου τηλέγραφου.
1902
Κατασκευή του τηλεσκοπίου «Δωρίδη» στην Πνύκα.
1922-1955
Εγκατάσταση προσφύγων της Μικράς Ασίας στην παραγκούπολη του συνοικισμού του Ασυρμάτου (Συνοικισμός ως «Ατταλιώτικα» ή «Ασύρματος» ή «Συνοικία το όνειρο»).
1930-1936
Ανασκαφές αρχαιολόγων Thompson – Κουρουνιώτη στην Πνύκα και Thompson-Scranton στις οχυρώσεις.
1938
Κατασκευή ανοικτής σκηνής του Βασιλικού Θεάτρου στην Κοίλη. Διαμαρτυρίες του πνευματικού κόσμου. Το καταστροφικό έργο θα παραμείνει ημιτελές. Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Χρήση των υπόσκαφων κτηρίων των Λόφων (“Φυλακές Σωκράτους” και Κρήνη Καλλιρρόη) ως κρύπτη για τις αρχαιότητες της Ακρόπολης.
Δεκαετία 1950
Αποκάλυψη από τον αρχαιολόγο Χαριτωνίδη ρωμαϊκών τάφων και ενός μικρού ναϊσκόμορφου κτίσματος του 4ου αι. π.Χ. στο ύψος του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη.
1954
Παύση της παράνομης λειτουργίας του τελευταίου λατομείου.
Κήρυξη των Λόφων ως αρχαιολογικός χώρος.
1950-1960
Διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. Δημιουργία καλλιτεχνικών πεζοδρόμων που ενώνουν τους δυτικούς λόφους με τα μνημεία της Ακροπόλεως. Διαμόρφωση του συνόλου Αγ. Δημητρίου Λουμπαρδιάρη. Τα έργα έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής από την UNESCO.
1963
Κατασκευή του υπαίθριου θεάτρου Ελληνικών Χορών «Δόρας Στράτου».
1997-2004
Τα έργα του προγράμματος Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας στους Λόφους παρήγαγαν νέα γνώση και ανέδειξαν την ιστορία και τα μνημεία των Λόφων για τους πολυάριθμους επισκέπτες.